فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 4، زمستان 98 ، شماره پی در پی 46

تأملی در نثر ترجمۀ سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی

صفحه (153 - 168)
میثم احمدی، یوسف کرمی چمه(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 97

چکیده

کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی اثر جیمز موریه را میرزا حبیب اصفهانی ترجمه کرد. جنبۀ انتقادی و لحن طنز کتاب و همچنین نثر روان و زیبای ترجمۀ آن، موجب نفوذ و اشتهار کتاب شده است. میرزا حبیب با استعداد بالای نویسندگی و بهره مندی از میراث پربار ادب فارسی در ترجمۀ کتاب، هنر خود و توان زبان فارسی را آشکار ساخت. این ترجمه در شمار بهترین ترجمه های زبان فارسی قرار دارد. در این مقاله، با توصیف و تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانه ای، نثر ترجمۀ میرزا حبیب بررسی شده است. در این کتاب، خصوصیات ویژه نثرهای مهم زبان فارسی مانند کاربرد شعر در نثر، استفاده از کنایات و واژه های رایج در زبان مردم، بهره گیری از زبان و ادبیات عرب، سلاست و استواری و... دیده میشود، که نثر آن را با نثر متون کلاسیک فارسی همانند میکند.

کلمات کلیدی
سرگذشت حاجی‌بابا , میرزا حبیب , ترجمه , نثر فارسی , گلستان سعدی

• از پَست و بلند ترجمه، امامی، کریم (1385). جلد اوّل، تهران: نیلوفر، سوم. از پَست و بلند ترجمه، امامی، کریم (1385). جلد اوّل، تهران: نیلوفر، سوم.
• از صبا تا نیما، آرین پور، یحیی (1350). جلد اوّل، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، اوّل.
• با چراغ و آینه، شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1390). تهران: سخن، دوم.
• «بحثی دربارۀ سرگذشت حاجی¬بابای اصفهانی و نویسندۀ آن جیمز موریه»، جوادی، حسن (آذر 1345). مجلۀ وحید، سال سوم، شمارۀ دوازدهم (شماره مسلسل 36)، صص 1033-1026.
• پانزده گفتار، مینوی، مجتبی (1346). تهران: دانشگاه تهران، اوّل.
• «تأثیر گلستان سعدی بر ترجمۀ سرگذشت حاجی¬بابای اصفهانی»، دهقانیان، جواد و صدیقه جمالی (1393). مجلۀ متن شناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 3، (پیاپی 23)، صص 21- 36.
• تاریخ بیهقی، بیهقی، خواجه ابوالفضل محمّد بن حسین (1368). به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: سعدی، اوّل.
• «تاریخچۀ ترجمه در ایران»، کریمی حکاک احمد (1378). ترجمۀ مجدالدین کیوانی، مترجم، ش 29.
• تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، محمود، محمود (1353). جلد اوّل، تهران، انتشارات شرکت نسبی اقبال و شرکا، چهارم.
• دانشنامۀ زبان و ادب فارسی (1388). به سرپرستی اسماعیل سعادت، جلد سوم.
• درّۀ نادره، استرآبادی، میرزا مهدی خان (1366). به اهتمام سید جعفر شهیدی، تهران: علمی و فرهنگی، دوم.
• دیوان، حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمّد (1362). به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی، دوم.
• دیوان، فرخی سیستانی (1349). به کوشش دکتر محمّد دبیر سیاقی، تهران: زوّار، دوم.
• سبک‌شناسی، بهار، محمّدتقی «ملک‌الشعرا» (1373). جلد سوم، تهران: امیرکبیر، ششم.
• سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی، موریه، جیمز (1348). ترجمۀ میرزا حبیب اصفهانی، به تصحیح محمّدعلی جمال‌زاده، بی‌نا.
• صد سال داستان‌نویسی ایران، میرعابدینی، حسن (1383). جلد اوّل و دوم، تهران: چشمه، سوم.
• غزلهای سعدی، سعدی شیرازی، مصلح¬الدین (1385). تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن، اوّل.
• فن نثر در ادب پارسی، خطیبی، حسین (1375). تهران: زوّار، دوم.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما (1380). تهران: مروارید، چهارم.
• فرهنگنامۀ ادبی فارسی (1376). به سرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اوّل.
• کالبدشناسی نثر، ابومحبوب، احمد (1374). تهران: زیتون، اول.
• «کتاب حاجی‌بابا و داستان نخستین محصلین ایرانی در فرنگ»، اقبال، عباس (دی 1323). مجلۀ یادگار، ج اوّل، شمارۀ پنجم، صص 28-50.
• گلستان سعدی، سعدی شیرازی، مصلح¬الدین (1368). تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، اوّل
• گنجینۀ سخن، صفا، ذبیح¬الله (1363). جلد اوّل، تهران: امیرکبیر.
• مجلۀ ارمغان، ساسانی، خان ملک (1308). سال دهم، شمارۀ دوم، سوم و چهارم (اردیبهشت، خرداد و تیر)، صص 110-120 و صص 268-272.
• «میرزا حبیب اصفهانی»، رائین، اسماعیل (1357). میرزا ابوالحسن خان ایلچی، تهران: انتشارات جاویدان، اوّل.
• «نخستین ترجمۀ سرگذشت حاجی¬بابای اصفهانی به فارسی»، آل داوود، سید علی (1389). نامۀ فرهنگستان، دورۀ یازدهم، شمارۀ سوم (پیاپی 43)، ص 129 – 150.
• یادداشتها (مجموعه مقالات)، یوسفی، غلامحسین (1370). تهران: سخن، اوّل.